Leyla Qasim: De Bruid van Koerdistan en een Symbool van Verzet

Geschreven door: Ahmed Khoshnaw

Vandaag, één dag na haar officiële sterfdag, herdenken we de 51ste sterfdag van Leyla Qasim (1952–1974), een iconische Koerdische activist wier moed en opoffering een blijvende erfenis hebben nagelaten in de strijd voor Koerdische rechten. Haar executie door het Ba’ath-regime op 12 mei 1974 markeert niet alleen een tragedie, maar ook een zwarte stip in de Koerdische geschiedenis.

Haar vroege leven en opleiding
Leyla Qasim werd geboren in 1952 in Xaneqîn, een stad in het huidige Zuid-Koerdistan (Irak), als derde kind in een Feyli-Koerdisch gezin van vijf kinderen. Haar vader, Dalaho Qasim, was boer, en haar moeder, Kanî, speelde een cruciale rol in haar vroege opvoeding. Op zesjarige leeftijd leerde Kanî Leyla en haar broer Çiyako Arabisch en basisvaardigheden in de landbouw, een reflectie van hun bescheiden achtergrond.

Toen Leyla vier was, verhuisde het gezin naar Hawler (Erbil), waar ze later haar middelbare school afrond. In 1971 schreef ze zich in voor sociologie aan de Universiteit van Bagdad, een stap die haar blootstelde aan de politieke spanningen in het land.

Politiek Activisme en Verzet tegen het Ba’ath-regime
Tijdens haar studie raakte Leyla betrokken bij de Koerdische Studentenunie en de Koerdische Democratische Partij (KDP). Haar activisme werd gevoed door de staatsgreep van de Ba’ath-partij in 1968, waarbij Ahmed Hassan al-Bakr en later Saddam Hussein aan de macht kwamen. Samen met haar broer schreef ze pamfletten waarin ze het geweld van het regime aan de kaak stelde en waarschuwde voor de onderdrukking van Koerdische rechten.

Haar kritiek op het regime, met name op Saddam Hussein, werd als subversief bestempeld. In een tijd van oplopende spanningen tussen de Koerdische beweging en de Iraakse regering, met name na het uitbreken van de nieuwe opstand in 1974, werd Leyla een doelwit. Op 28 april 1974 werd ze gearresteerd samen met vier andere activisten: Jawad Hamawandi, Nariman Fuad Masti, Hassan Hama Rashid en Azad Sleman Miran. De beschuldigingen varieerden van “terrorisme” en “sabotage” tot een vermeende poging tot vliegtuigkaping of een aanslag op Saddam Hussein.

Executie en Laatste Woorden
Na een week van marteling en een schijnproces, dat op nationale televisie werd uitgezonden, werd Leyla op 12 mei 1974 opgehangen in Bagdad. Ze was de eerste vrouw die door het Ba’ath-regime werd geëxecuteerd en de vierde vrouwelijke politieke activist wereldwijd die deze straf kreeg

Volgens ooggetuigen vroeg Leyla tijdens haar laatste ontmoeting met haar moeder om traditionele Koerdische kleding te dragen. Met trots gekleed in deze dracht, verklaarde ze voor haar executie:

“Dood me, maar besef dat na mijn dood duizenden Koerden uit hun diepe slaap zullen ontwaken. Ik sterf met trots voor een vrij Koerdistan.”

Deze woorden en haar onverschrokken houding bezorgden haar de titel “Bruid van Koerdistan”, een symbool van onverzettelijkheid en culturele trots.

Haar Erfenis en Hedendaagse Herdenking
Leyla’s executie veroorzaakte internationale verontwaardiging en werd een katalysator voor Koerdisch verzet. Studenten aan de Universiteit van Bagdad sloten zich massaal aan bij de Peshmerga, geïnspireerd door haar offer.

Vandaag wordt Leyla Qasim op verschillende manieren herdacht:

• Monumenten en Standbeelden: In Kelar staat het Leyla Qasim Park, en in Xaneqîn prijkt een standbeeld ter ere van haar.
• Jaarlijkse Herdenkingen: Op 12 mei komen Koerden wereldwijd samen om haar moed te eren, vaak met lezingen en culturele evenementen
• Culturele Invloed: Veel families noemen hun dochters nog steeds “Leyla”, en haar verhaal wordt doorverteld in scholen en media.
• Symbolische Rol: Ze staat centraal in discussies over gender en verzet, waarbij Koerdische vrouwen haar zien als een voorloper van hun strijd voor gelijkheid.

Waarom Leyla Qasim Blijft Spreken
Leyla’s verhaal overstijgt haar persoonlijke tragedie. Het herinnert ons aan de prijs van vrijheid en de kracht van verzet tegen onderdrukking. In een regio waar de Koerdische identiteit nog steeds wordt betwist, blijft haar nalatenschap een baken van hoop.

Zoals een historicus ooit schreef: “Haar executie was bedoeld om angst te zaaien, maar het werd een vonk die het vuur van verzet aanwakkerde.”

Op deze dag van herdenking eren wij niet alleen Leyla Qasim, maar ook alle strijders die hun leven geven voor gerechtigheid. Haar naam en haar droom van een vrij Koerdistan, leven voort.