Het leven van: Celadet Ali Bedirxan

Buiten berichtgeving en interviews, is Koerdistan Vandaag ook in het leven geroepen om de Koerdische cultuur en geschiedenis te waarborgen. Daarbij willen wij niet alleen hedendaagse traditie en cultuur uitlichten, maar ook de levensloop van prominente Koerden uit de Koerdische geschiedenis belichten en uiteenzetten. Deze week kijken we naar de levensloop en achtergrond van Celadet Ali Bedirxan, een prominente en zeer gerespecteerde Koerdische linguïst, diplomaat, schrijver en politieke activist.

Levensloop en Familieachtergrond

Celadet Ali Bedirxan werd geboren op 26 april 1893 in Istanbul, in een invloedrijke familie uit Cizira Botan. De Bedirxan familie was niet alleen bekend om hun politieke invloed, maar ook om hun betrokkenheid bij de Koerdische taal, cultuur en de verdediging van de Koerdische rechten. Celadet was de zoon van Emin Ali Bedirxan, een belangrijke figuur binnen de Koerdische gemeenschap, die zelf betrokken was bij de Koerdische politiek en de strijd tegen het Ottomaanse rijk

Door zijn afkomst en familie was Celadet Bedirxan zich al op jonge leeftijd bewust van de Koerdische kwesties en de politieke turbulentie in de regio. De Bedirxan familie stond ook bekend om hun aristocratische status en hun banden met de Koerdische adel, wat hen zowel invloed als bescherming bood in een tijd van politieke veranderingen.

Educatie en politieke vlucht

Celadet Bedirxan studeerde rechten aan de universiteit van Istanbul, waar hij zijn masterdiploma behaalde. Gedurende zijn studie ontwikkelde hij een brede interesse in politieke en maatschappelijke kwesties en zijn juridische opleiding versterkte zijn vermogen om complexe politieke situaties te analyseren. Bedirxan sprak meerdere talen, waaronder meerdere dialecten van het Koerdisch, Arabisch, Turks, Perzisch, Engels, Duits, Russisch en Frans.

Echter dwongen de politieke verschuivingen, die het laatste decennium van het Ottomaanse rijk kenmerkten Bedirxan, net als vele van zijn tijdgenoten, om zijn thuisland te verlaten. In 1921, na de politieke omwenteling die leidde tot het uiteenvallen van het Ottomaanse rijk, vluchtte Bedirxan naar Europa. Deze periode was gekarakteriseerd door grote politieke onrust in de regio, vooral na de oprichting van de Turkse Republiek in 1923 onder leiding van Mustafa Kemal Ataturk. De nieuwe republikeinse regering begon steeds sterker de Koerdische cultuur, taal en politieke rechten te onderdrukken. Dit resulteerde in repressieve maatregelen tegen Koerdische leiders en activisten die zich verzetten tegen de Turkse nationalistische agenda.

In 1923 werden Celadet Bedirxan en zijn broer Kamuran Ali Bedirxan, die ook een prominente rol heeft gespeeld in Koerdische politieke en culturele bewegingen, door de Turkse autoriteiten veroordeeld tot de doodstraf. De oprichting van de nieuwe Turkse staat onder Atatürk had geleid tot een harde lijn tegen Koerdische opstanden en protesten.

Ballingschap en Activisme

Na zijn vlucht naar Europa vestigde Bedirxan zich in München (Duitsland), waar hij zijn studies voortzette en zijn juridische kennis verder uitbreidde. Deze periode in Duitsland gaf hem niet alleen de kans om zijn intellectuele capaciteiten te ontwikkelen, maar stelde hem ook in staat om contacten te leggen met verschillende politieke en culturele bewegingen in Europa. Deze contacten zouden belangrijk blijken in zijn verdere activisme voor de Koerdische zaak. Later vertrok Bedirxan naar Egypte, waar een aanzienlijk aantal Koerden zich had gevestigd, waaronder vele familieleden van Bedirxan zelf. In Egypte bleef Bedirxan actief betrokken bij de Koerdische kwestie, maar zijn belangrijkste politieke en culturele bijdragen zouden in de komende jaren pas echt vorm krijgen.

Celadet Bedirxan was één van de oprichters van Xoybûn, een politieke organisatie die zich richtte op de bevrijding van het Koerdische volk en de oprichting van een onafhankelijke Koerdische staat. De organisatie werd in 1927 opgericht in Beiroet en speelde een belangrijke rol in de Koerdische onafhankelijkheidsbeweging. Xoybûn had als doel de Koerdische volkeren te verenigen in hun strijd tegen onderdrukking. Het was een belangrijke stap in het creëren van een georganiseerde politieke beweging die de Koerdische zaak internationaal op de kaart zette.

In 1927 schoof Xoybûn, onder leiding van onder andere de gebroeders Bedirxan, Ihsan Nuri Pasha, naar voren als de militaire leider van de Republiek van Ararat, een poging om een onafhankelijke Koerdische staat te stichten in het bergachtige gebied van Ararat. Deze poging werd gesteund door Koerdische nationalisten die zich verzetten tegen de Turkse heerschappij over Koerdistan, volgens verschillende bronnen hebben zowel Simko Shikak en Mele Mustafa Barzani, Ihsan Nuri Pasha geholpen in de militaire strijd. De Republiek van Ararat was een symbolische poging om de Koerdische onafhankelijkheid te realiseren, maar deze werd in 1931 gewelddadig onderdrukt door het Turkse leger, dat de opstand met brute kracht neersloeg. Hoewel de republiek slechts kort bestond, was het een belangrijk moment in de Koerdische onafhankelijkheidsbeweging en symboliseerde het de vastberadenheid van de Koerden om hun eigen lot in handen te nemen en het nationalisme voort te zetten na de val van de opstand van Sheikh Said Piran.

De onderdrukking van de Republiek van Ararat bracht Bedirxan echter niet tot opgeven. In plaats daarvan versterkte het zijn overtuiging dat de Koerdische zaak verder moest worden gepromoot, zowel op politiek als cultureel vlak, om uiteindelijk de onafhankelijkheid te bereiken. Bedirxan zou zijn activiteiten voortzetten, zowel binnen de Koerdische diaspora als in de regio, en zich inzetten voor de bevordering van de Koerdische taal, identiteit, cultuur en rechten, die hij als essentieel beschouwde voor het behoud van de Koerdische volkeren in de toekomst.

Culturele Werk en Bijdragen aan de Koerdische Taal

In 1931 vertrok Celadet Bedirxan naar Damascus, Syrië, waar hij zijn culturele werk voortzette en zich volledig toelegde op het behoud en de ontwikkeling van de Koerdische taal en cultuur. In datzelfde jaar publiceerde hij zijn boek Bingehên Gramêra Kurmancî (Basisgrammatica van het Kurmanji), een werk van groot belang voor de systematisering en wetenschappelijke benadering van de Koerdische grammatica. Het boek was van cruciaal belang voor de ontwikkeling van de Koerdische taal, omdat het niet alleen de grammaticale structuren van het Kurmanji-dialect beschreef, maar ook een solide basis legde voor de latere standaardisering van de taal. Het werk was een van de eerste pogingen om de Koerdische taal op een wetenschappelijke manier te bestuderen en vast te leggen, wat het een fundament gaf voor toekomstige generaties van taalkundigen en schrijvers.

Het belang van Bedirxan zijn werk reikte verder dan alleen de grammatica. In 1932 richtte hij het invloedrijke tijdschrift Hawar, Koerdisch voor ‘schreeuw’, op, dat een belangrijke culturele en politieke stem werd voor de Koerden, zowel in de diaspora als in de Koerdische regio’s. Dit tijdschrift bood veel prominente Koerdische schrijvers, zoals zijn broer Kamuran Bedirxan, Cegerxwin, Mele Ehmed Nami, Osman Sebri en dr. Noureddin Zaza, een platform om hun literaire en politieke werken te publiceren. Hawar werd al snel een uitdrukkingsmiddel voor de modernisering van de Koerdische taal, vooral door de introductie van het Latijnse schrift voor het Koerdische Kurmanji-dialect. Dit schrift, dat bekend werd als het Hawar-schrift, werd een symbool van het moderne Kurmanji en bood de Koerdische gemeenschap een universele schriftvorm die hen zou helpen bij het overbruggen van verschillende dialecten en het versterken van de Koerdische identiteit.

Hawar was niet alleen van belang voor de taalontwikkeling, maar ook voor het politieke bewustzijn van de Koerdische bevolking. Het fungeerde als een platform voor het bespreken van kwesties zoals culturele emancipatie, de bescherming van de Koerdische rechten en de roep om politieke autonomie. Door het gebruik van het Latijnse schrift bood Hawar een nieuw perspectief op de Koerdische taal, namelijk een visuele en symbolische breuk betekende met het verleden, waarin andere schriften, zoals het Arabische en Perzische schrift, gebruikelijk waren voor Koerdische teksten.

Naast Hawar was het tijdschrift Ronahî een ander tijdschrift dat door Bedirxan werd uitgebracht. Ronahi werd van 1942 tot 1944 maandelijks gepubliceerd in de Koerdische taal, met het Kurmanji dialect en in Latijnse letters. Het tijdschrift Ronahî werd uitgegeven te midden van de Tweede Wereldoorlog en nam duidelijk stelling tegen het fascisme en het nazisme, en steunde de democratische geallieerden in hun strijd tegen de Asmogendheden.

Bedirxan zijn werk in de literatuur droeg niet alleen bij aan de emancipatie van de Koerdische cultuur, maar het gaf ook een kritische en praktische benadering van de Koerdische identiteit. Hij benadrukte het belang van onderwijs en kennis als middelen voor het behoud van de cultuur en de bevordering van de politieke doelen van de Koerden. Door zijn invloedrijke werk in de Koerdische kwestie, zijn bijdrage aan de taalontwikkeling en zijn actieve rol in de literatuur, wordt Celadet Bedirxan gezien als een van de belangrijkste figuren in de moderne Koerdische culturele beweging. Zijn erfenis leeft voort in de manier waarop de Koerdische taal vandaag de dag wordt onderwezen, gebruikt en gekoesterd, zowel in de Koerdische regio’s als in de diaspora.

Privéleven

Celadet trouwde in 1935 met zijn nicht, Rewshen Bedirxan, een vrouw die net als hij een belangrijke rol speelde in de Koerdische cultuur en rechten. Rewshen was actief als schrijfster en docente en stond bekend om haar bijdragen aan de versterking van de Koerdische nationale en culturele identiteit. Ze was een belangrijke figuur binnen de Koerdische vrouwenbeweging en pleitte voor de rechten van vrouwen binnen de Koerdische gemeenschap. Celadet en Rewshen Bedirxan kregen twee kinderen, Sinem en Cemshid Bedirxan.

Laatste jaren, dood en nalatenschap

In de laatste jaren leefde Bedirxan in armoede en werkte als boer om zijn familie te onderhouden, ver verwijderd van het intensieve culturele en politieke activisme waar hij ooit zo nauw bij betrokken was. Celadet Ali Bedirxan stierf op 15 juni 1951 in een dorp nabij Damascus, toen een waterput instortte. Zijn overlijden markeerde het einde van een periode van groot betrokkenheid voor de Koerdische taal, cultuur en politieke strijd, maar zijn nalatenschap leeft voort in de Koerdische gemeenschap. Bedirxan wordt herinnerd als een pionier van de Koerdische taal, cultuur en de strijd voor vrijheid en onafhankelijkheid. Zijn werk heeft een diepe invloed gehad op de ontwikkeling van de Koerdische identiteit in de 20ste eeuw en zijn bijdragen aan de literatuur en de taal blijven onmiskenbaar voor generaties Koerden die blijven strijden voor hun rechten en erkenning. Ondanks de moeilijke omstandigheden in zijn laatste jaren, blijft zijn invloed een fundamenteel onderdeel van de Koerdische strijd voor autonomie en culturele emancipatie.

Dit stuk is geschreven door: Seîd Îsa, Redacteur Geschiedenis & Cultuur